MỤN LÀ GÌ? PHÂN BIỆT CÁC LOẠI MỤN VÀ NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH

Mụn là một trong những vấn đề da liễu thường gặp, ảnh hưởng đến ngoại hình và tâm lý của nhiều người, đặc biệt là ở độ tuổi thanh thiếu niên. Mụn có nhiều loại khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và nguyên nhân riêng. Để có cách chăm sóc và điều trị mụn hiệu quả, bạn cần phải hiểu rõ về mụn là gì, các loại mụn và nguyên nhân gây ra mụn. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết về mụn, giúp bạn có cái nhìn tổng quan và chính xác về vấn đề này.

1. Mụn là gì?

Mụn là một khối u nhỏ bất thường bề mặt da. Thông thường chúng được dùng chủ yếu trong y khoa để chỉ một chứng bệnh da liễu do thay đổi trong tuyến mồ hôi và chân lông. Mụn có thể do viêm chân lông, nhưng cũng có thể do những lý do khác.

Mụn thường xuất hiện ở những vùng da có nhiều tuyến bã nhờn, như mặt, lưng, ngực, cổ, vai… Mụn có thể gây ra các triệu chứng như sưng đỏ, đau nhức, ngứa, mủ, nhiễm trùng, sẹo và thâm. Mụn có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, gây ra các vấn đề về tâm lý như tự ti, mất tự tin, trầm cảm, lo âu.

2. Phân biệt các loại mụn

Mụn có nhiều loại khác nhau, tùy theo bệnh lý, có thể có các loại mụn sau:

2.1. Mụn đầu đen

Khái niệm: là một loại mụn không viêm, có đầu màu đen sẫm, do phản ứng oxy hóa của bã nhờn và tế bào chết khi tiếp xúc với không khí.

Cách nhận biết: Mụn đầu đen có kích thước nhỏ, khoảng 1mm, có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc cùng với các loại mụn khác, không gây cảm giác đau như các loại mụn viêm, nhưng có thể gây cảm giác khó chịu, sần sùi khi sờ vào.

Nơi xuất hiện: Thường xuất hiện trên mặt, đặc biệt là vùng mũi.

Nguyên nhân hình thành: Mụn đầu đen được hình thành do lỗ chân lông bị bít tắc bởi bã nhờn, tế bào chết, bụi bẩn và vi khuẩn.

2.2. Mụn ẩn

Khái niệm: là loại mụn không có đầu, nằm sâu dưới da, thường không gây mưng mủ, viêm sưng.

Cách nhận biết: Bạn có thể dùng tay xoa nhẹ lên da và cảm nhận những cục u nhỏ hoặc các nốt sần sùi trên bề mặt da. Bạn cũng có thể soi da dưới ánh sáng mạnh hoặc đến cơ sở chuyên khoa da liễu để kiểm tra.

Nơi xuất hiện: Có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu trên mặt, thường ở má, trán, vùng thái dương.

Nguyên nhân hình thành:

Chưa làm sạch da đúng cách, khiến da tích tụ nhiều bã nhờn và tế bào chết.
Chế độ ăn uống không lành mạnh, ăn nhiều đồ cay nóng, đồ ngọt, rượu bia,…
Nội tiết tố bị rối loạn.
Thói quen sử dụng mỹ phẩm chưa đúng cách như bôi một lớp kem quá dày, hoặc dùng sản phẩm không chất lượng.

2.3. Mụn đầu trắng

Khái niệm: là loại mụn có đầu màu trắng, do khi dầu và tế bào da chết tích tụ, chúng tạo thành một nhân màu trắng, và không bị oxy hoá vì được da bao bọc.

Cách nhận biết: Mụn đầu trắng có dạng như những nốt nhỏ, tròn, màu trắng, không viêm, không sưng đỏ, không gây đau nhức, thường mọc với số lượng nhiều và rải rác ở các vùng da

Nơi xuất hiện: thường ở mũi, trán, cằm và hai bên má.

Nguyên nhân hình thành:

Sự thay đổi hormon trong cơ thể, nhất là ở tuổi dậy thì, mang thai, kinh nguyệt, sử dụng thuốc tránh thai hoặc một số thuốc khác ảnh hưởng đến hormon.
Yếu tố di truyền, nếu trong gia đình có người bị mụn đầu trắng thì khả năng bạn cũng mắc loại mụn này cao hơn.
Sử dụng mỹ phẩm không phù hợp với loại da, chứa các thành phần gây kích ứng hoặc bít tắc lỗ chân lông.
Không làm sạch da đúng cách, để bụi bẩn, mồ hôi, dầu thừa tích tụ trên da.
Ăn uống không cân đối, thiếu vitamin và khoáng chất, ăn nhiều đồ ngọt, béo, cay, nóng.

2.4. Mụn bọc

Khái niệm: Mụn bọc là một loại mụn trứng cá nặng, có kích thước lớn, viêm đỏ, bên trong có nhân cứng và mủ trắng. Mụn bọc thường gây đau nhức, ngứa ngáy, nóng rát và khó chịu. Nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách, mụn bọc có thể để lại thâm đen và sẹo trên da.

Cách nhận biết:

Ban đầu, mụn bọc chỉ xuất hiện ở dạng chấm đỏ hơi nổi cộm trên bề mặt da, ấn vào có cảm giác ngứa và đau nhẹ.
Sau một vài ngày, mụn phát triển lớn, viêm đỏ và ứ mủ ở bên trong, có cảm giác đau nhức, sưng đỏ, nóng rát. Khu vực xung quanh mụn cứng, phần nhân mụn có dịch vàng, trắng hoặc mủ. Mụn bọc có thể có đầu hoặc không có đầu.

Nơi xuất hiện: Có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, nhưng thường gặp ở mặt, cổ, nách, hông, mông…

Nguyên nhân hình thành:

Da tiết quá nhiều dầu, bã nhờn, làm bít tắc lỗ chân lông và tạo điều kiện cho vi khuẩn P. acnes phát triển và gây viêm nhiễm.
Vệ sinh da mặt kém hoặc dùng dược mỹ phẩm chưa phù hợp, làm tăng lượng bã nhờn và bụi bẩn trên da.
Dùng thuốc uống hoặc thuốc bôi chứa corticoid trong thời gian dài, làm suy giảm chức năng đề kháng của da và nổi mụn bọc.
Rối loạn nội tiết tố, làm tăng hoạt động sản xuất bã nhờn và gây sừng hóa lỗ chân lông.
Công việc phải tiếp xúc thường xuyên với hóa chất, không khí ô nhiễm, bụi bặm...

2.5. Mụn cám

Khái niệm: Mụn cám là một loại mụn trứng cá nhẹ, không sưng viêm, không đau nhức, có màu trắng hoặc đen, nổi lên như những đầu mụn nhỏ li ti, nổi thành từng mảng làm da sần sùi và thô ráp.

Cách nhận biết: Nhiều mụn nhỏ li ti mọc thành từng mảng rất dễ thấy ở trên da, nó không sưng viêm và đỏ da.

Nơi xuất hiện: Mụn cám thường mọc ở các vùng da có nhiều tuyến bã nhờn, như khu vực chữ T trên mặt, lưng, ngực,…

Nguyên nhân hình thành:

Tế bào da chết tích tụ: Khi da bong tróc, các tế bào da chết có thể tích tụ trên bề mặt da và làm tắc nghẽn lỗ chân lông. Điều này càng nghiêm trọng hơn khi tuổi tăng lên và khả năng loại bỏ tế bào da chết giảm đi.
Tăng tiết bã dầu: Khi các tuyến bã nhờn hoạt động quá mức, sẽ tạo ra nhiều dầu thừa trên da, khiến các tế bào da chết dễ kết dính lại với nhau và làm tắc nghẽn lỗ chân lông.
Vệ sinh da quá mức: Khi làm sạch hoặc tẩy tế bào chết quá nhiều, lớp dầu tự nhiên của da có thể bị tước đi, khiến cơ thể phản ứng bằng cách sản sinh nhiều dầu hơn. Lượng dầu thừa này cũng có thể làm tắc nghẽn lỗ chân lông.
Sử dụng mỹ phẩm không đúng cách: Một số mỹ phẩm có thể gây kích ứng, dị ứng hoặc làm bít tắc lỗ chân lông, dẫn đến mụn cám.

3. Cách phòng ngừa mụn

Để phòng ngừa mụn, bạn cần chú ý đến những điều sau:

3.1. Chăm sóc da đúng cách

Bạn nên rửa mặt hai lần một ngày, sáng và tối, bằng nước ấm và sữa rửa mặt dịu nhẹ, phù hợp với loại da của bạn. Bạn nên dùng khăn mềm để lau khô da nhẹ nhàng, không cọ xát mạnh. Bạn nên sử dụng kem dưỡng ẩm, kem chống nắng và mỹ phẩm không gây mụn, không chứa dầu, cồn, hương liệu, chất bảo quản… Bạn nên tẩy da chết một hoặc hai lần một tuần, để loại bỏ tế bào da chết và làm sạch sâu lỗ chân lông. Bạn nên tránh chạm tay lên mặt, nặn mụn, hay sử dụng các vật dụng không sạch để chăm sóc da.

3.2. Ăn uống lành mạnh

Bạn nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa, chất xơ… để bổ sung dưỡng chất cho da và cơ thể. Bạn nên hạn chế ăn các thực phẩm giàu carbohydrate, đường, chất béo, chất bảo quản, chất tạo màu, chất tạo vị… để giảm lượng insulin và tiết dầu. Bạn nên uống nhiều nước, khoảng 2 lít một ngày, để giúp thanh lọc cơ thể và làm mát da. Bạn nên tránh uống rượu, bia, cà phê, nước ngọt, nước có ga… để giảm kích ứng da và tăng độ ẩm cho da.

3.3. Giữ gìn sức khỏe

Bạn nên tập thể dục thường xuyên, khoảng 30 phút một ngày, để giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng cường sức đề kháng, giảm căng thẳng và tiết dầu. Bạn nên ngủ đủ giấc, khoảng 7-8 tiếng một đêm, để giúp da phục hồi và tái tạo. Bạn nên giữ tinh thần thoải mái, lạc quan, tránh căng thẳng, lo lắng, buồn chán… để giảm hormone cortisol và tăng hormone endorphin, giúp da khỏe mạnh và đẹp hơn.

3.4. Bảo vệ da khỏi môi trường

Bạn nên tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, bụi bẩn, khói bụi, ô nhiễm… bằng cách đeo khẩu trang, mũ, kính râm, áo khoác… khi ra ngoài. Bạn nên sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF cao, khoảng 30-50, để bảo vệ da khỏi tia UV gây hại. Bạn nên giữ cho không gian sống và làm việc sạch sẽ, thoáng mát, có độ ẩm vừa phải, để giảm kích ứng và nhiễm trùng da.

Lời kết

Mụn là một vấn đề da liễu thường gặp, có nhiều loại khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và nguyên nhân riêng. Để phòng ngừa và điều trị mụn hiệu quả, bạn cần hiểu rõ về mụn là gì, các loại mụn và nguyên nhân gây ra mụn. Bạn cũng cần chú ý đến chăm sóc da, ăn uống, sức khỏe và môi trường.